Τα Βουνά της Πελοποννήσου και οι Μυθικές τους Ονομασίες

Η Πελοπόννησος, γη αρχαία και ιερή, είναι τόπος φορτωμένος με ιστορίες. Από τους ήχους της Στύγας μέχρι τα πέπλα ομίχλης του Ταϋγέτου, τα βουνά της δεν είναι απλώς φυσικοί σχηματισμοί. Είναι φορείς μνήμης, φύλακες θρύλων και παλαιών γλωσσικών ριζών που χάνονται στον χρόνο.

Ας δούμε μερικά από τα σημαντικότερα βουνά της Πελοποννήσου και τις συναρπαστικές ιστορίες πίσω από τα ονόματά τους:

Ταΰγετος (2.405 μ.) – Η ομορφιά και η τραγωδία σε ένα όνομα

Το πιο επιβλητικό βουνό της Πελοποννήσου, σύμβολο της Λακωνίας, φέρει ένα όνομα γεμάτο πόνο και μύθο. Ο Ταΰγετος πήρε την ονομασία του από την Ταϋγέτη, μία από τις Ατλαντίδες νύμφες. Σύμφωνα με την παράδοση, όταν βιάστηκε από τον Δία, η ντροπή την οδήγησε στην αυτοκτονία. Πήδηξε από έναν γκρεμό του όρους που έκτοτε φέρει το όνομά της.

Από άλλη γλωσσολογική προσέγγιση, το όνομα πιθανώς προέρχεται από τη λέξη «ταΰς» που σήμαινε «πολύς» ή «μεγάλος», κάτι που ταιριάζει με την αχανή του παρουσία πάνω από τη Σπάρτη.

Παρνασσός (2.456 μ.) – Η γέφυρα του κόσμου με τους θεούς

Αν και γεωγραφικά εκτείνεται και εκτός Πελοποννήσου, το όρος Παρνασσός συνδέεται άρρηκτα με την Αρκαδία και τη Δελφική παράδοση. Το όνομα προέρχεται από τον μυθικό Παρνασσό, γιο του Ποσειδώνα και της νύμφης Κλεοδώρας. Όταν η πόλη του καταστράφηκε από κατακλυσμό, οι επιζώντες ανέβηκαν στο βουνό, ενώ εκεί προσάραξαν και ο Δευκαλίωνας με την Πύρρα για να ξεκινήσουν εκ νέου την ανθρωπότητα.

Χελμός ή Αροάνια (2.355 μ.) – Η κορυφή δίχως όρνεα και οι πηγές της Στύγας

Το όνομα Χελμός πιθανόν να προέρχεται από σλαβική ρίζα (ίσως «χέλμ» = “κρύο” ή “δηλητήριο”). Ωστόσο, η παλαιότερη και αρχαιοελληνική του ονομασία είναι Αροάνια, από το επίθετο «άορνος» που σημαίνει χωρίς όρνεα. Ενδεχομένως υποδηλώνει ένα βουνό τόσο ψηλό, όπου ούτε τα πτηνά δεν πετούν.

Η μυθολογία θέλει τις Πηγές της Στύγας, ένα από τα ποτάμια του Κάτω Κόσμου, να πηγάζουν από τις απόκρημνες βουνοπλαγιές του Χελμού. Ακόμη και ο ίδιος ο Αχιλλέας βαπτίστηκε στα νερά της Στύγας για να αποκτήσει την αθανασία του, με μόνο ευάλωτο σημείο την περίφημη φτέρνα του.

Κυλλήνη ή Ζήρια (2.374 μ.) – Το λίκνο του Ερμή

Η Κυλλήνη της Κορινθίας είναι γνωστή και ως Ζήρια. Το αρχαίο της όνομα όμως είναι Κυλλήνη, και συνδέεται με τον θεό Ερμή, ο οποίος –σύμφωνα με τον Ομηρικό Ύμνο– γεννήθηκε στις σπηλιές του βουνού από τη νύμφη Μαία. Εκεί, μόλις την πρώτη του μέρα, έκλεψε τα βόδια του Απόλλωνα και επινόησε τη λύρα από ένα καύκαλο χελώνας, δείχνοντας την πανουργία και την ευφυΐα που θα τον χαρακτήριζαν για πάντα.

Το όνομα «Κυλλήνη» επιβίωσε για αιώνες, και παρόλο που σήμερα επικρατεί η λέξη Ζήρια (πιθανώς από σλαβική ρίζα), η μνήμη του Ερμή ζει ακόμη στο βουνό του.

Ερύμανθος (2.224 μ.) – Το καταφύγιο του κάπρου του Ηρακλή

Ο Ερύμανθος είναι στενά συνδεδεμένος με έναν από τους πιο διάσημους άθλους του Ηρακλή: την αιχμαλωσία του Ερυμάνθιου Κάπρου. Ο Ηρακλής τον έπιασε ζωντανό, καθώς προκαλούσε καταστροφές στην περιοχή.

Το όνομα «Ερύμανθος» πιθανότατα προέρχεται από τις λέξεις «ερυμνός» (σκοτεινός) ή «έρυμα» (καταφύγιο), περιγράφοντας την άγρια και δυσπρόσιτη φύση του βουνού.

Μαίναλο (1.981 μ.) – Η μουσική του Πανός ανάμεσα στις ελάτες

Το Μαίναλο, στην καρδιά της Αρκαδίας, είναι ίσως το πιο «ποιητικό» από τα πελοποννησιακά βουνά. Θεωρείται το σπίτι του Πανός, του θεού της φύσης, των δασών και της μουσικής. Στους πυκνούς ελατοσκέπαστους όγκους του βουνού, ο Πάνας έπαιζε τον αυλό του και συντρόφευε τις νύμφες.

Η λέξη «Μαίναλο» ενδέχεται να σχετίζεται με την αρχαία λέξη «μαινάς» – αυτή που μανιάζει, ή ίσως με το ρήμα «μαίνομαι», υποδηλώνοντας ένα βουνό γεμάτο ζωή, ένταση, κίνηση.

Πελοπόννησος: Ένας γεωμυθολογικός θησαυρός

Τα βουνά της Πελοποννήσου δεν είναι απλώς τοπία – είναι ζωντανή παράδοση. Οι αρχαίοι Έλληνες, εμπνευσμένοι από τα εντυπωσιακά φυσικά φαινόμενα, απέδωσαν θεϊκές ιδιότητες στα όρη, δημιουργώντας έναν μύθο για κάθε όνομα, μια ιστορία για κάθε κορυφή.

Σήμερα, καθώς περπατάμε στις ίδιες πλαγιές ή αγναντεύουμε τους ίδιους ορίζοντες, δεν βλέπουμε μόνο πέτρα και ουρανό – αλλά τον απόηχο μιας παράδοσης που μας συνδέει με το αρχέγονο παρελθόν μας.

Γλωσσικό Σημείωμα:
Η επιβίωση αρχαίων τοπωνυμιών, παρά τις αλλοιώσεις από κατακτητές, γλωσσικές επιρροές και τοπικούς ιδιωματισμούς, αποδεικνύει τη δύναμη της γλώσσας και της πολιτιστικής ταυτότητας. Όταν γνωρίζουμε τα ονόματα, κατανοούμε καλύτερα τον τόπο – και τελικά, τον ίδιο μας τον εαυτό.